Þverbrekka

Þverbrekka er eyðibýli í Öxna­dal vestan ár, næsti bær sunnan við Háls.  Engin mannvirki eru á jörðinni en nokkuð flatlendi er neðst við ána og ræktanlegt land sem enn er nytjað er skráð um 7 ha að stærð.  Heildarstærð jarðarinnar er um 500 ha.  Landamerki er að Hálsi að norðanverðu og að Bessahlöðum að sunnanverðu, nokkurnveginn eftir árfarveginum að austanverðu og alveg upp að brún Þverbrekkuhnjúks til vesturs.  Fjallið Þverbrekkuhnjúkur er 1.142 m hátt og eitt hæsta og hrikalegasta fjall við Öxnadal, skammt sunnan Hraundranganna.   Undir Þverbrekkuhnjúk er allmikill hjalli eða hvilft í fjallinu suður frá Hraunsá og þar er lítið stöðuvatn sem heitir Þverbrekkuvatn.  Í vatninu er nokkur veiði.  Stutt er frá Þverbrekku yfir í Hraunsvatn í Vatnsdal.

Gamla bæjarstæðið í Þverbrekku var ofarlega (vestarlega) í túninu innanverðu (sunnanverðu).  Þverbrekka fór í eyði árið 1936 en bæjarrústirnar voru greinilegar í túninu allt fram á 10. áratug 20. aldar þegar þáverandi eigandi sléttaði allar tóftir í túninu. Túnið var og er í talsverðum halla til austurs og nú skiptast á óræktargras og malarruðningar. 

Þverbrekku er getið í Sturlungu í tengslum við atburði sem áttu að hafa gerst árið 1234. Þverbrekku er getið í bæði Víga-Glúmssögu og Ögmundar Þætti Dytts en samkvæmt þeim flutti Glúmur á eldri árum frá Myrkárdal, keypti Þverárbrekku og bjó þar til dauðadags. Árið 1700 selur Halldóra Björnsdóttir með samþykki sona sinna sýslumanninum Lárusi Hanssyni alla Þverbrekku 30 hdr. að dýrleika fyrir Vatnahverfi í Húnavatnssýslu og 8 hdr í lausafé. Jarðabréf frá 16.-17. öld. 

Í gamalli jarðarlýsingu má finna eftirfarandi upplýsingar:  Túnstærð: 2,8 teigar. Sléttað tún 1/4, garður 308 stikur. Silungsveiðivon í Vatnsdalsvatni og Þverbrekkuvatni.  Berjalestur er hjer búinu ánægjulegur. Ítök hjeðan eru sögð mánaðarbeit í Kjóshlíð á Fagranessjörðu og sjöttungur landsins á Almenningi.  Neðan hólanna voru voru grösugar engjar og vel grónar lághlíðar neðan Þverbrekkuhnjúks. Í Þverbrekku var gott tún og taldist Þverbrekka besta jörðin í Öxnadal framan hólanna. Rétt utan bæjarins er áberandi gil í gegnum melhólana. Túnið í Þverbrekku var þýft hólatún, frekar grasgefið en harðslægt.

Veiði er einhver í Þverbrekkuvatni sem og í ánni, auk þess sem Þverbrekka er gott rjúpnaland.

Nánari upplýsingar veitir Sigurður Sigurðsson á skrifstofu í síma 466 1600 eða í tölvupósti, siggi@kaupa.is